Czy Twoje Dziecko chodzi na palcach?

Autorka: Karolina Staszak-Skarba, Manual-Med, Absolwentka Akademii Medycznej w Lublinie.

I czy powinno Cię to martwić?

Chodzenie na palcach. Często widzimy Dzieci poruszające się w ten sposób. Najczęściej boso, w skarpetkach lub w rajstopach. Zdarza się również, że Dzieci chodzą na palcach w kapciach lub butach. Czy takie zachowania powinny nas niepokoić? Z pewnością nie można tego lekceważyć i warto przyjrzeć się takiemu wzorcowi poruszania się bliżej.

W trakcie mojej pracy w przedszkolu wielokrotnie byłam proszona o przyjrzenie się Dzieciom, które chodzą na palcach w trakcie swobodnej zabawy. Najczęściej komunikaty nauczycieli brzmiały tak: „Aniu, proszę rzuć okiem na Kazia, Franka, Maję, bo chodzą na palcach”. A wiecie dlaczego? Bo chodzenie na palcach jest niby zwykłą czynnością, a jego przyczyna może być naprawdę poważna. Dlatego dziś chciałabym Wam dziś ten problem przybliżyć. Najczęściej jest kojarzone z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Jak się okazało zależne jest od grupy zawodowej w jakieś się poruszamy, bo np. fizjoterapeuta, który zobaczy dziecko chodzące na palcach najpierw będzie podejrzewał obniżone napięcie mięśniowe.

Jak wygląda chodzenie na palcach?

O ile nie mamy problemu z zauważeniem czy Dziecko chodzi w danej chwili na palcach to bardzo ciężko jest nam dostrzec przyczynę tego zachowania. Uważane jest za normę rozwojową ok. 2-3 roku życia. W tym wieku bez ŻADNEJ zdrowotnej przyczyny Dziecko MOŻE chodzić na palcach. Chodzenie na palcach ułatwia utrzymanie równowagi i pomaga w regulacji napięcia mięśni prostujących tułów.

Dlaczego Dzieci chodzą na palcach?

O ile na poprzednie pytanie było bardzo łatwo odpowiedzieć tak z znalezieniem przyczyny może być trochę więcej kłopotu. Istnieje naprawdę wiele powodów takiego wzorca poruszania się. Czasem nawet nie da się znaleźć jednoznacznej odpowiedzi. Co nie zmienia faktu, że warto jej poszukać.

Najczęstszymi przyczynami chodzenia na palcach są:
1. Silna nadwrażliwość dotykowa w podeszwach stóp. Dłonie i ręce są częściami ciała, które mają miliony receptorów dotykowych. O ile na dłoniach wydaje nam się to oczywiste to unerwienie stóp może wydawać nam się dziwne. Jest to pewnie pozostałość po naszych przodkach. Wracając do nadwrażliwości dotykowej stóp. Jeżeli podejrzewamy takie u dziecka warto udać się na diagnozę do terapeuty Integracji Sensorycznej. Dlaczego tak się dzieje? Dziecko idąc na palcach unika pełnego obciążenia stóp, aby zapewnić stopie jak najmniejszą powierzchnię styczną z podłożem. Dziecko odczuwa ogromny dyskomfort stawiając całą stopę, a może to być nawet bolesne. Często dzieci nie są w stanie powiedzieć co im przeszkadza- są tylko rozdrażnione i nie mogą skupić się na jednej czynności. Warto wtedy obserwować również stopy- co się dzieje z nimi pod stolikiem. Zazwyczaj w tym przypadku chodzenie na palcach towarzyszy innym objawom: > niechęć do noszenia niektórych typów ubrań, metek, butów, luźnych skarpet; > preferowanie obcisłej odzieży, za małych butów, długich rękawów; > niechęć do zabiegów pielęgnacyjnych tak jak np. obcinanie paznokci; > niechęć do chodzenia na boso. Pojawia się nawet kiedy buty nie są jeszcze zdjęte, a Dziecko wie, że zaraz to nastąpi np. na plaży lub trawie.

2. Niezintegrowany odruch pierwotny TOB (Toniczny Odruch Błędnikowy):
> pozycja zgięciowa – pojawia się w 12 tygodniu życia płodowego, a integruje się (czyli zanika) ok 2-4 miesiąca życia, ale może występować w formie wygaszonej do 3 roku życia;
> pozycja wyprostna – pojawia się podczas porodu siłami natury, a integruje się stopniowo aż do 2-3, ale może występować formie wygaszonej do 3 roku życia.
Jeżeli po tym czasie odruch w pozycji wyprostnej nie zaniknie dziecko może chodzić na palcach, a do tego mogą wystąpić inne zaburzenia.

3. Niewłaściwa regulacja układu proprioceptywnego (odpowiedzialnego za czucie głębokie) i zmysłu równowagi. Przez chodzenie na palcach Dzieci próbują regulować napięcie mięśniowe całego ciała. Warto zwrócić na to uwagę, jeżeli wyraźnie widać napięte mięśnie trzeba skonsultować się terapeutą Integracji Sensorycznej.

4. Hipotonia (czyli obniżone napięcie mięśniowe) lub hipotonia w połączeniu z dysplazją stawów biodrowych. Obniżone napięcie powoduje nierówną pracę mięśni w okolicach bioder i może wywoływać kompensacyjne chodzenie na palcach.

5. Biochemiczne zmiany w kręgosłupie jako powikłanie po zapaleniu płuc (badania D.Pomarino).

6. Wrodzone skrócenie ścięgna Achillesa – diagnozowane jest o wiele wcześniej.

7. Dystrofia mięśniowa (zanik mięśni) – charakterystyczne dla tej choroby jest to, że stopa jest tej pozycji również podczas leżenia. Wizyta u ortopedy jest konieczna, gdyż może doprowadzić do skracania ścięgien Achillesa. Tak jak wspomniałam wyżej – nie każde chodzenie na palcach ma swoją przyczynę. Ważne jest obserwowanie własnego Dziecka i w razie potrzeby odpowiednia konsultacja u specjalistów (ortopedy, fizjoterapeuty, terapeuty Integracji Sensorycznej). Najczęściej zanika około 5 roku życia, ale jednak po 3 roku życia szukałabym przyczyny. Najbardziej może być niepokojące kiedy towarzyszą inne zaburzenia takie jak: opóźniony rozwój psychoruchowy, opóźniony rozwój mowy, trudności w skupianiu uwagi, wrażliwość na bodźce.

Bibliografia:
1. Sally Goddard -,,Odruchy, uczenie i zachowanie klucz do umysłu dziecka”
2. Ewa Grzybowska „Integracja sensoryczna” nr 1 styczeń 2012
3. Mazur R. (1998), Odruchy i ich znaczenie kliniczne [w:] Podstawy kliniczne neurologii, red. R. Mazur, W. Kozubski, Prusiński A., Warszawa, PZWL.