Kochani Rodzice,
przedstawiamy materiał edukacyjny dotyczący rozwoju chwytania i koordynacji ręki. Jak wygląda prawidłowy jego przebieg? Odpowiedzi poniżej 😉 Moim zdaniem jako rodzica, ciekawa lektura 😉
Pozdrawiam serdecznie
Kamila Skrzypczyńska
CZYNNIKI NEUROROZWOJOWE WPŁYWAJĄCE NA ROZWÓJ CHWYTU
• 4 m.ż.: pojawienie się widzenia obuocznego – dziecko widzi głębię i lepiej umiejscawia przedmioty w przestrzeni,
• od 4 m.ż.: rozwój obszarów limbicznych i planowania ruchu – dziecko odczuwa chęć sięgania po przedmiot i manipuluje nim na różne sposoby.
• 4 – 6 m.ż.: znaczna poprawa ostrości widzenia – dziecko lepiej widzi przedmiot, po który sięga i położenie chwytającej ręki, rozwój koordynacji wzrokowo-ruchowej,
• 4 – 6 m.ż.: początek dojrzewanie korowych dróg ruchowych i dróg korowo-rdzeniowych unerwiających mięśnie ręki i dłoni – dziecko chwyta przedmiot świadomie,
• 9 m.ż.: kontrolę nad sięganiem przejmuje propriocepcja – dziecko zaczyna się orientować w położeniu swoich rąk i całego ciała względem otoczenia na tyle dobrze, że może sięgać po przedmiot i chwycić nie patrząc na niego,
• 11 m.ż.: doskonalenie się synaps korowo-rdzeniowych – opanowanie chwytu pęsetkowego,
• 3 m.ż. – 3 r.ż.: mielinizacja dróg korowo-rdzeniowych – zwiększenie szybkości i dokładności ruchów ręki.
ROZWÓJ MAŁEJ MOTORYKI
Reguły wyjaśniające rozwój małej motoryki:
Etapy rozwoju poszczególnych funkcji ręki nachodzą na siebie, ale rozwój jednych warunkuje dojrzewanie kolejnych. Jest to zgodne z zasadą rozwoju cefalokaudalnego i proksymodystalnego oraz regułą stabilizacji i mobilności w poszczególnych odcinkach ciała.
Etapy rozwoju małej motoryki:
• tułów,
• głowa – szyja – kark / głowa – oczy,
• obręcz barkowa i ramię,
• łokieć i przedramię: pronacja,
• nadgarstek,
• rozwój chwytu,
• świadome otwieranie ręki (wypuszczanie przedmiotu),
• przedramię: supinacja,
• zdolność do precyzyjnych ruchów palców.
Zasady rozwoju chwytu:
• dojrzewanie ruchu chwytnego od większych mięśni barków i ramion do coraz bardziej
delikatnych – nadgarstka, kciuka i palca wskazującego,
• przedmiot jest chwytany najpierw wewnętrzną powierzchnią dłoni. W przebiegu rozwoju wędruje on stopniowo od nasady dłoni do czubków palców i równocześnie od strony łokciowej do palca wskazującego.
MECHANIKA RĘKI
Reprezentacja ręki w ośrodkowym układzie nerwowym obejmuje prawie 1/3 pola ruchowego
i czuciowego, co świadczy o ważności tego narządu.
Skomplikowana i precyzyjna budowa anatomiczna ręki decyduje o jej dużych możliwościach kinetycznych i dynamicznych.
Funkcje ręki:
• chwytna,
• manipulacyjna,
• czuciowa,
• służy do komunikacji niewerbalnej: gesty,
• wyraża stany psychiczne człowieka: gestykulacja,
• kompensacyjne funkcje zastępcze: niewidomym zastępuje wzrok, głuchoniemym mowę, osobom z
dysfunkcją kończyn dolnych pomaga w sterowaniu ruchem.
CHWYTANIE I MANIPULACJA
Zdolność chwytna i manipulacyjna uwarunkowana jest prawidłową funkcją układu nerwowego i
prawidłową strukturą układów dynamicznych ręki.
Chwytanie i manipulacja przedmiotami dokonuje się dzięki dopasowywaniu kształtu dłoni do chwytanego obiektu i zdolności ułożenia poszczególnych części kończyny w sposób najbardziej efektywny do wykonywanego zadania.
Jest to możliwe dzięki rozwojowi łuków dłoniowych, precyzyjnych ruchów palców oraz kombinowanych ruchów nadgarstka i przedramienia, a także łokcia, ramienia i stawu barkowego.
Aby dłoń była w pełni funkcjonalna niezbędna jest zdolność przechodzenia od chwytu siłowego
do delikatnego, precyzyjnego, co zależy od stabilności i mobilności w stawach oraz
odpowiedniej muskulatury i prawidłowo działających więzadeł i powięzi.
Łuki dłoniowe sterują sprawnymi ruchami palców, sprawiają, że ręka dopasowuje się do chwytanych przedmiotów i stopniują siłę chwytania i nacisku.
Wyróżniamy 3 rodzaje łuków dłoniowych:
• łuki poprzeczne,
• łuki podłużne,
• łuki ukośne – (pozwalają przeciwstawiać i zbliżać palce do kciuka).
Sprawne funkcjonowanie kombinacji tych 3 łuków jest niezbędne, aby prawidłowo chwytać ołówek, czy długopis. Łuki dłoniowe intensywnie rozwijają się, gdy dziecko przechodzi etap czworakowania (przenoszenie ciężaru ciała > zmiana środka ciężkości > dłonie i palce przylegają w różnych miejscach do podłoża > silne oddziaływanie proprioceptywne > w przyszłości zdolność do regulacji nacisku podczas pisania, czy innych czynności manualnych).
Rodzaje chwytów:
1. precyzyjne:
• opuszkowy (dwu- i wielopalcowy),
• szczypcowy,
2. siłowe:
• cylindryczny,
• hakowy,
• młotkowy.
ROZWÓJ CHWYTU PISARSKIEGO (za: Z. Przyrowski)
1 – 1,5 r.ż.
• chwyt przyborów proksymalny, palce otaczają przedmiot, kciuk przeciwstawny,
• nadgarstek przywiedziony do wewnątrz,
• przedramię lekko odwrócone (w supinacji),
• barki ustabilizowane podczas ruchu ręki.
2 – 3 r.ż.
• chwyt przyborów proksymalny wszystkimi palcami i kciukiem,
• nadgarstek wyprostowany (dłoń i przedramię tworzą jedną oś),
• przedramię nawrócone (w pronacji) lekko odchylone,
• łokieć ustabilizowany podczas ruchu.
3,5 – 4 r.ż.
• chwyt przyborów proksymalny, palce serdeczny i mały lekko zgięte, niedojrzała opozycja opuszków palców wskazującego, środkowego i kciuka,
• nadgarstek wyprostowany,
• przedramię nawrócone (w pronacji) lekko odchylone.
4,5 – 6 r.ż.
• chwyt przyborów dystalny,
• przedramię nawrócone (w pronacji) lekko odchylone,
• nadgarstek lekko odchylony,
• palce mały i serdeczny zgięte tworzą łuk stabilizujący będący bazą podporu dla palców trzymających przedmiot, precyzyjna opozycja opuszków palca wskazującego, środkowego i kciuka.